25 نقل قول در بازار خان یزد
در سمت شمال شرقی آن، دهلیزی طاقدار به صحنی کوچک راه دارد که مختص آبریزگاه است. در سمت شمال شرقی آن دهلیزی طاقدار به صحن كوچكی راه دارد كه مختص آبریزگاه است. زمانی که حوس می کنی سری به این عمارت بزنی (به غیر زمانی که در تور هستی). این مطلب را زمانی متوجه می شوید که نقل های سیاحان گذشته را درباره اصفهان میخوانید. پل بابا رکنالدین یا پل خواجو که در شهر اصفهان و روی رودخانه زایندهرود واقعشده، در شرق سیوسهپل قرار دارد. به گزارش تالاب : این پل دارای 24 دهانهاست که از مکعبهای به دقت تراشخورده ساخته شده و در بخش میانی، با سدهای چوبی برای گرفتن جلو رودخانه مسدود گردیدهاست.این پل به شماره 111 در فهرست آثار ملی ایران در تاریخ 15 دی 1310 به ثبت رسیده است. هر زمان که بخواهید می توانید از این بنا دیدن کنید اما پیش از بازدید دقت داشته باشید که با تعطیلاتی همچون سال نو میلادی روبه رو نشوید. پل شیراز از این نظر که نزدیک جاده اصفهان به شیراز واقع شده است. این جشنها علاوه بر باغ نقش جهان، به دستور پادشاه در «پل الله وردیخان» هم انجام میشد. 10. باغ ایرانی و قالی ایرانی هردو نمایانگر بهشت جاودان است.
نام پل خواجو، تحریف کلمه «خواجه» است که به مناسبت لقب بزرگان و خواجههای عصر صفوی نامگذاری شده است."تاورنیه" سیاح اروپایی نوشته است که در دو طرف خیابان این پل دو خانه وجود دارد که متعلق به شاه است و رودخانه در هیچ کجا بستری به این زیبایی ندارد و چون این محل از همه جا گودتر است، همین امر تا اندازهای شاهعباس را وادار به ساختن این پل کرد و چون محل گبرها آن طرف رودخانه بوده برای این که آنان از خیابان چهارباغ نگذرند، برای کوتاهتر کردن راه این پل ساخته شد و تاریخ آن ۱۰۵۷ تا ۱۰۷۷ هجری است.همچنین وقتی که پل به اتمام رسید به همان نام حسن بیک نامیده شد.در کتاب عباسنامه تألیف محمد طاهر وحید قزوینی به سال (۱۱۱۰ تا ۱۰۱۵ ه) شرح مفصلی راجع به ساختمان پل حسنآباد "خواجو" نوشته به خلاصه این که پس از اتمام، شاهعباس دوم دستور آیین بستن و گلریزان کردن پل را به عهده و اهتمام مقصود بیک سفره چی باشی واگذار کرد و تزیین هر یک از طاقهای آن پل به عهده یکی از امرای محل بود و چشمههای وسط که به منزله دل در بدن و معنی در سخن است از طرف شاه آیین بسته شد و مینویسد:آب رودخانه را به بالای پل سد نموده بهطوریکه فواره حوض آن تقریباً سه گز میجست، سایبانهای زرنگار از مبدأ تا منتهای پل بر سر پا بود و رشتههای مفتول جهت آویختن فانوس و قنادیل به طرحهای مختلف کشیده بودند و در هر مجلسی فرشهای قالی کرمانی و قائنی افتاده بود و در هر حجرهای شاهد سنبل مو بر پای ایستاده و جوانان خطه ارم عباسآباد و سیمبران خوش آب و رنگ هندو و ارامنه شمشاد قامت گلرخسار مجلس را بهصورت نگار گردانیده بودند و اعلیحضرت ضلاللهی کامران و کامیاب تا حین طلوع صبح عالمتاب در عبارت شرقی پل مزبور استراحت و امرا و مقربان و ملازمان هر یک در حجرات مختلف خود غنودند.
این پل را همچنین پل شاه، پل بابا رکنالدین (مسیر رفتن به خانقاه و آرامگاه بابا رکنالدین و تخت فولاد) و پل حسنبیگ (نام پل قبلی که در زمان شاهعباس تخریب شد و این پل به جای آن ساخته شد.) هم نامیدهاند و از بناهای شاه عباس دوم صفوی است که در سال 1060 هجری قمری بنا شدهاست. این پل را با اسامی: بابا رکنالدین، خواجو، گبرها، شیراز، حسنآباد، پل شاهی و تیموری خواندهاند.اما این که آن را پل بابا رکنالدین گفتهاند ازاین جهت است که در تخت فولاد که نزدیکی جاده قدیم شیراز واقع شده قبر و بقعه بابا رکنالدین که از عرفای معروف زمان خود در سال (۷۶۹ ه.ق) وفات کرده در آنجا واقع و مورد توجه و مزار عمومی است از اینرو پل به نام او معروف شده است. به همین علت به شبستان عماد نیز معروف است این شبستان باشکوه دارای ستونهای قطور کوتاه و اتاقهای خیمهای شکل است. سبب این ویرانیها در حقیقت زلزله نبود، بلكه علت واقعی آن ضعف زیرسازی و فشار منارهها و طاق ایوان و در نتیجه نشست بنا، ناشی از شتاب در كار ساختمان مسجد بود و زلزله آن را آشكار ساخت. از جملۀ ابداعات این بنا، الحاق دو مدرسۀ ناصری و سلیمانیه در جبهههای جنوب شرقی و جنوب غربی به صحن مسجد است که هر یک به شکل مستطیلی با طاقگان به دور صحنها و ایوانهای کوچکتر به موازات شبستان مسجد قرار دارند (هنرفر، 454-457). افزونبر آن، با وجود عظمت و گستردگی سطح و ارتفاع بنا و پیچیدگی طرح مسجد، تناسب اجزاء ساختمان دقیقاً رعایت، و قرینهسازی در حد اعلا حفظ شده است. از جملۀ ابداعات این بنا، الحاق دو مدرسۀ ناصری و سلیمانیه در جبهههای جنوب شرقی و جنوب غربی به صحن مسجد است كه هر یك به شكل مستطیلی با طاقگان به دور صحنها و ایوانهای كوچكتر به موازات شبستان مسجد قرار دارند (هنرفر، 454-457). افزونبر آن، با وجود عظمت و گستردگی سطح و ارتفاع بنا و پیچیدگی برنگارۀ مسجد، تناسب اجزاء ساختمان دقیقاً رعایت، و قرینهسازی در حد اعلا حفظ شده است.
در دو جانب شبستان مسجد كه خود محراب و منبری رفیع در آن قرار دارد، دو شبستان زمستانی مستطیلشكل واقع است كه هر یك به 8 فضا با طاق قوسی روی ستونهای سنگی تقسیم میشود. در واقع میتوان اینگونه بیان کرد که معماری به کار رفته در این اثر مقدس، از آثار معماری معاصر یزد محسوب میشود که در سال ۱۳۱۳ هجری شمسی توسط سازندگان هنرمند، احداث شده است. با اینکه تعداد خانههای تاریخی اصفهان خیلی بیشتر است اما مقاله ما به پایان رسید. چندی بعد و در سرشماری سال 1395 جمعیت افراد ساکن در اصفهان به 3161211 نفر رسید که همان طور که مشاهده می کنید سال به سال تعداد افرادی که خواهان زندگی در اصفهان هستند بیشتر می شود همان طور که در طول تاریخ نیز همیشه این گونه بوده است. جمعیت روستای خوش آباد حدود 400 نفر می باشد که شغل اکثر آنها کشاورزی و دامپروری است. 6. آتشکده : همانطور که گفتیم یزد جمعیت بسیار بزرگی از پیروان زرتشت را در خود جای داده است. موبدان زرتشت معتقدند آتش پاک نباید در دسترس نفسهای آدمیان باشد. این آتش طی ۱۵۰۰ سال روشن بوده و همواره یک موبد زرتشتی از آن مراقبت کرده است تا آتش خاموش نشود. این دستگاه ابعاد بیشتر از یک متر نداشت و بنابراین به راحتی در یکی از نیم طبقه های بنا جای می گرفت و در زمان لازم به هنگام برگزاری جشن ها و مراسم به کار می افتاد. فرودگاه شهید بهشتی یکی از شلوغ ترین فرودگاه های ایران به شمار می رود که به کشور های دیگر نیز پرواز دارد.
در محاسبۀ نمای ساختمان از دیدگاه میدان، رابطۀ دید میان بلندترین بخشهای مسجد ــ یعنی ایوان سر در ورودی و گنبد ایوان مقابل قبله ــ توسط منارههایی كه جفت اول آن با ارتفاع كمتر، گویی انعكاس جفت دوم است، چنان برقرار شده كه از دیدگاه میدان نه تنها احجام درونی ساختمان مشخص شده، بلكه ژرفانمایی استثنایی نیز پدید آورده است. قدمت باغ هشت بهشت به زمان شاه صفی باز می گردد که در دروه شاه های بعدی یعنی شاه عباس دوم و شاه سلیمان بر تعداد درختان این عمارت افزوده شد. او در ۷۳۴ ق / ۱۳۳۳ م همراه فرزند بزرگ خود، شاه مظفر، عازم اردوی سلطان ابوسعید شد. میدان خان با مغازه های اطراف خود، راهی به بازار مسجد ملا اسماعیل و بازار قیصریه دارد. یکی از قدیمی های یزد حمام خان تو بافت قدیمی بازار هست. از دیگر مراکز خرید لوکس یزد میتوان مجتمع تجاری شهاب را نام برد که در یکی از خیابانهای پر تردد یزد واقع شده و در زمینه فروش موبایل و لوازم جانبی آن فعالیت دارد. برخلاف کاشیهای معرق ورودی مسجد، تزیینات دیگر بخشهای ساختمان از کاشیهای خشتی هفترنگ است که در آنها درجات مختلف رنگ آبی بر دیگر رنگها ارجحیت یافته، بهاستثنای شبستانها که با کاشیهایی بیشتر به رنگ زرد و سبز در مرمتهای بعد از صفوی، پوشیده شده است.
در 1261 ق، به فرمان محمد شاه قاجار، بدون آنکه هیچگونه تعمیری اساسی صورت گیرد، تنها کاشیهای فروریخته را تعویض، و کتیبهای حاکی از تعمیر مسجد به نام او بر پیشانی ایوان نصب کردند (نک : گـدار، II(1) / 115). در بهار 1310 ش / 1932 م، کاشیهای نصبشده در 1261 ق فروریخت و شکافهای پوشاندهشده با گستردگی بیشتر نمودار شد و بنا در خطر فروپاشی قرار گرفت (همانجا). پل خواجو از اواخر تیموری شالودههایی داشته و به امر شاهعباس دوم در سال ۱۰۶۰ به صورت امروزی آن ساخته شده است. بنای باغ دولت آباد رو به محمد تقی خان مشهور به خان بزرگ نسبت دادند. مجتمع امیر چخماق یزد، موزه آب، بازار خان، بازار زرگرها، مسجد جامع، زندان اسکندر، باغ دولتآباد و آتشکده زرتشتیان از دیدنیهای نزدیک اقامتگاه بوم گردی نارنجستان یزد هستند.بوم گردی نارنجستان حیاطی زیبا و باصفا و سه واحد اقامتی (با سرویس بهداشتی و حمام مشترک) دارد. معماری باشکوه و طاق های بی نظیر و هندسی بازار خان یزد، شهرت جهانی دارند. بازار حاجی قنبر یزد که ستون فقرات شهر قدیمی یزد را تشکیل می دهد در دوران پهلوی با احداث خیابان شاه به دو نیم تقسیم شد و برخی فضاهای اصلی آن ،مانند بازار ارسی دوزها ، بازار محمد علی خان و بازار پنجعلی تخریب شد. در پی زلزلۀ 23 ربیعالآخر 1260 ق / 12 مۀ 1844 م (امبرسز، 118)، منارههای ایوان جنوبی از بدنه جدا شد و در خود ایوان نیز شکافهای عمیق پدید آمد. در واقع این جداره بدنه اصلی تکیه امیر چخماق است. محور میدان با 4 جهت اصلی مقارن است و به موازات یكی از شاهراههای عمده و قدیمی شهر قرار دارد. ذوق و هنر بسیاری در ساخت این پل بکار رفته و معمار پل مانند یک شاعر که کلمات را برای بیان افکار خود به زیبایی هر چه تمام تر کنار هم میچیند، آجر و کاشی را چنان منحصر به فرد روی هم چیده است که زیبایی افکار و ذهن او را میتوان مجسم کرد.
در شهر یزد با قرار گرفتن زیر یکی از بادگیرها و لذت بردن از خنکای نسیمی که از آن میوزد، در یک روز گرم و تابستانی طاقت فرسا جذبه واقعی و منحصر به فرد شهر را درک میکنید. به سخن پروفسور اپهام پوپ و ژان شاردن، پل خواجو ” یک اثر تاریخی اوج معماری پل فارسی و یکی از جالب ترین پلهایی است که وجود دارند… در قسمت غربی گنبد یک برج کوچکتر با 4 پایه ساخته شده که روی آن یک گنبد مخروطی مانند با 6 پایه که بالای آن نیز یک صلیب وجود دارد، قرار گرفته و داخل آن ناقوس کلیسا را جای داده اند. در گذشته در اطراف میدان طاق هایی وجود داشت که برای محافظت از بناها ساخته شده بود. این شمع مخصوصا در زمان غروب آفتاب بسیار دیدنی و زیبا است.سقف های طاق چشمهای (منحنی): سقفهای طاق چشمهای پل خواجو به شکلی طراحی شدهاند که از کنارههای اضلاع آن، لبههایی بهسمت روبهرو وجود دارد و اگر گردشگران در دو ضلع مقابل هم بایستند و از داخل این لبهها بهآرامی با هم صحبت کنند، میتوانند صدای یکدیگر را بشنوند.تخته سنگ دیوارهها: هنگام قدمزدن در دهانههای زیر پل شاهد تخته سنگهایی با ابعاد مختلف روی دیوارهها خواهید بود که روی هرکدام علامت خاصی به چشم میخورد.
در دو جانب شبستان مسجد، که خود محراب و منبری رفیع دارد، دو شبستان زمستانی مستطیلشکل واقع است که هر یک به 8 فضا با طاق قوسی بر ستونهای سنگی، تقسیم میشود. دکتر شاه کرمی استاد دانشگاه امیرکبیر و شخصی که سالیان متوالی روی معماری این پل متمرکز بوده، میگوید:حتی یک سنگ هم نباید از پل خواجو برداشته میشد. معمار و مهندس مسجد امام اصفهان، بنّا استاد علی اکبر اصفهانی و ناظر ساختمان محب علی بیک الله نام داشته اند که این مسجد را به اتمام رساندند. استاد بدیعالزمان تونی كه به خدمت اشرف به امر معماری مشغول بود، حقیقت طرح مسجد و خانۀ پیرزن را به عرض رسانید و شاه عباس او را مأمور جلب رضای پیرزن كرد و وی نیز از عهدۀ این كار برآمد (همو، 412). مكچزنی برپایۀ همین گزارش گمان دارد كه طرح (پلان) مسجد به دست بدیعالزمان تهیه شده است و اگر نام او را در مآخذ دورۀ شاه عباس یا در كتیبههای مسجد نمییابیم، شاید به سبب از دست رفتن موقعیت مطلوب او در تشكیلات اداری شاه عباس پس از اتمام بنای مسجد بوده است (ص 123). پایهریزی مسجد سرانجام در 23 صفر 1020 آغاز گردید و برحسب اتفاق مقارن با شروع بنا، معدن سنگ مرمری در حوالی اصفهان (اردستان) كشف شد (نك : شاردن، 69) كه از سنگهای مرغوب آن برای ساختمان مسجد بهره گرفتند (اسكندربیك، همانجا). به گزارش منجم در روز جمعه 15 صفر 1020 شاه عباس برای آنكه به هنگام آغاز ساختمان مسجد وسایل كار آماده باشد، 2 هزار تومان برای تهیۀ مصالح بنا و دستمزد استادكاران از بنا و سنگتراش و سنگبر پرداخت (ص 411)، اما مشكل خرید خانۀ پیرزنی كه در میان زمین مسجد واقع شده بود و وی در امتناع از فروختن آن مجدّ بود، كار آغاز بنا را به تأخیر انداخت. بانی آن شاهعباس دوم است و تاریخ بنای پل (۱۰۶۰ ه.ق) و بنای سد (۱۰۶۸ ه.ق) بوده است.این پل علاوه بر اینکه برای عبور و مرور قوافل و عابران ساخته شده بود، برای تفرج و گردش مردم و پادشاه نیز مستعد بوده است.
همچنین بلاذری نیز از دژ و باروی ماربین نام برده است. قسمت های داخلی بنا توجهات را بی شک به خود جلب می کند، طلا کاری ها و تزیینات آن موجب زیبا شدن بیش از پیش کلیسا شده اند. این مسجد بی نظیر شاهکار دیگری از هنر معماری و کاشی کاری قرن یازدهم هجری قمری در اصفهان به حساب می آید. این میدان که در سال 1979 به ثبت میراث جهانی یونسکو رسید، هنوز شکوه و عظمت تاریخی و معماری بی نظیر خود را حفظ کرده و همچنان نگین انگشتر نصف جهان است. با تعامل بین ادارهکل میراث فرهنگی و حجرهداران و کسبه جداره بیرون میدان امیدواریم بتوانیم منظر بهتری را در اختیار گردشگران قرار دهیم. همچنین برجی در بالاترین بخش تپه سنگی، در شمال سازه، هنوز بر جا مانده است که از درون 8 پهلو است و از بیرون گرد مینماید. گفتند چون پیر شدی حافظ از میکده بیرون شو. از دیگر نكات قابل توجه در طرح مسجد، نبوغ معماران آن است. از دیگر تدابیر معماران و طراحان بنای مسجد، رابطۀ آن با میدان است (نك : ویلبر، 406-407). ناهماهنگی محورهای میدان با دو مسجد واقع در دو ضلع آن (امام و شیخ لطفالله) چند تن از محققان را به تعمق واداشته است. از دیگر تدابیر معماران و طراحان بنای مسجد رابطۀ آن با میدان است (نک : ویلبر، 406-407). ظاهراً برنامهریزی و نخستین مرحلۀ اجرای طرح میدان در 999 یا 1000 ق، یعنی حدود 20 سال پیش از شروع ساختمان مسجد امام، بوده است (افوشتهای، 376-377؛ منجم، 113). به استناد نوشتۀ افوشتهای نطنزی، میدان در این مرحله صرفاً برای «چوگانبازی و اسبتازی» مسطح شده بود؛ ازاینرو، نیازی به برابری محور آن با قبله نداشت (همانجا؛ نیز نک : مکچزنی، 114-115). مرحلۀ دوم احداث میدان مربوط به سالهای 1011 و 1012 ق است که شامل بنای سردر قیصریه (بازار خان) و بازارهای اطراف میدان و مسجد شیخ لطفالله و عمارت دوطبقهای در جهت غربی میدان بود که بعداً به ساختمان پنجطبقۀ عالیقاپو تغییر یافت (منجم، 236-237؛ مکچزنی، 116-117). بر این اساس، تصمیم به بنای دو مسجد در این میدان مدتی پس از طرح و نخستین اجرای آن گرفته شده است؛ در نتیجه، محورهای داخلی مساجد با محور میدان یکسان نیست.